Gregorio H. del Pilar (The Hero of Tirad Pass)

Hero of Tirad Pass

November 14, 1875 - December 2, 1899

     Gregorio H. Del Pilar was born in San Jose, Bulacan on November 14, 1875 to Fernando H. Del Pilar and Felipa Sempio.

     

     He died at Ateneo Municipal de Manila and finished Bachelor of Arts in 1896. He joined the Katipunan at the age of 17. He fought against the Spaniards in the Battle of Kakarong de Sili on January 1, 1897. Del Pilar led the Filipinos' vectory against the Spaniards in Paombong, Bulacan on September 3, 1897.

     He accompanied Emilio Aguinaldo to Hong Kong after signing in the Pact of Biak-na-Bato in December of 1897. When Aguinaldo returned to the Philippines and the revolution re-started, Del Pilar became a General, assigned to Bulacan.

     Later, the Americans once allies against the Spaniards became their adversaries. Del Pilar led the defense of Quingua, Bulacan, wherein the American leader Colonel John W. Strotsenberg was killed during the fierce fighting.

     Del Pilar was assigned to guard the rear end of Aguinaldo's group who were being pursued by the Americans. For Aguinaldo to make his gateway, Del Pilar and sixty of his soldiers stationed themselves at the Tirad Pass, a narrow pass in the mountain near Candon, Ilocus Sur, waiting to ambush the Americans. On December 2, 1899, Del Pilar's group managed to stop the Americans at Tirad Pass.

     A Filipino traitor, Januario Galut, helped the Americans navigate a way to the rear of Del Pilar's group. Trapped by American force in the both sides, Del Pilar's force was vanquished. Del Pilar's body lay unburied for days, exposed to the elements. American soldier looted Del Pilar's body of belongings and did not bury the body. While retracing the trail, an American officer, Lt. Dennis P. Quinlan, gave the body a traditional American military burial.

     In 1930, Del Pilar's body was exhumed and was identified by the gold tooth and braces he had installed while in exile in Hong Kong. Tirad Pass is now a scared battle site maintained by the government. Fort Del Pilar, the home of the Philippine Military Academy in Baguio is named after him.

*********************************************************************************

(Tagalog Version)

Isinilang si Gregorio H. del Pilar sa San Jose, Bulacan noong Nobyembre 14, 1875 kina Fernando H. del Pilar at Felipa Sempio.

Nag-aral siya sa Ateneo Municipal de Manila at tinapos ang Bachelor of Arts noong 1896. Sumapi siya sa Katipunan sa murang edad na 17. Lumaban sa mga Kastila sa Kakarong de Sili noong Enero 1, 1897. Sa pangunguna ni Del Pilar, natalo ang mga Espanyol sa Paombong, Bulacan noong Setyembre 3, 1897.

     Sumama si Del Pilar kay Emilio Aguinaldo sa Hong Kong ng magkasundo sa Biak-na-Bato noong Disyembre 1897. Nang bumalik si Aguinaldo sa Pilipinas at muling sumiklab ang rebolusyon, naging Heneral si Del Pilar at itinalaga sa Bulacan.

     Di nagtagal ang Amerikanong dating kakampi laban sa Espanyol ay naging kalaban na rin. Namuno si Del Pilar sa pagtatanggol sa Quingua, Bulacan, doon napatay ang Amerikanong si Koronel John M. Strotsenberg sa madugong labanan.

     Si Del Pilar ang inatasang dumipensa sa likod ng pangkat ni Aguinaldo na tinutugis ng mga Amerikano. Upang makalayo sina Aguinaldo inabangan ni Del Pilar at 60 sundalong Filipino ang pangkat ng Amerikano sa Tirad Pass, masikip na laugusan sa bundok, malapit sa Candon, Ilocos Sur. Noong Disyembre 2, 1899, tinambangan at nagawang pigilan ng pangkat ni Del Pilar ang mga Amerikano sa Tirad Pass.

     Isang Filipinong taksil si, Januario Galut, ang tumulog sa mga Amerikano na makuha ang daan sa likod ng pangkat ni Del Pilar nang mapaligiran sila ng mga Amerikano. Ni hindi inilibing ang labi ni Del Pilar, pinagnakawan pa ng mga Amerikano. Ilang araw itong nakabilad sa lupa. Nang nakuha ng opisyal na Amerikanong si Lt. Dennis P. Quinlan ay saka lamang inilibing ang labi sa tradisyonal na paglibing ng isang Amerikanong militar.

     Noong 1930, hinukay ang labi ni Del Pilar at kinilala sa pamamagitan ng ginto sa ngipin na ipinalagay niya noong naka-distyero sa Hong Kong. Ang Tirad Pass ay sagradong pook-pinaglabanan na inalagaan ng gobyerno. Ang Fort Del Pilar, Tahanan ng Philippine Military Academy sa Baguio'y ipinangalan sa kanya.